Ο γηράσκων εγκέφαλος λειτουργεί καλύτερα σε σχέση με έναν εγκέφαλο εφήβου

Καθώς μεγαλώνουμε η λειτουργία του εγκέφαλου επιβραδύνεται. Πώς όμως είναι δυνατόν οι ηλικιωμένοι να λειτουργούν καλύτερα, ακόμη και όταν ο εγκέφαλός τους επιβραδύνεται; Ο δρ Μπρους Γιάνκνερ, καθηγητής γενετικής και συνδιευθυντής των εργαστηρίων Paul F. Glenn Laboratories for the Biological Mechanisms of Aging στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, σημειώνει ότι οι μαγνητικές τομογραφίες που έχουν ληφθεί από έναν έφηβο που επεξεργάζεται ένα πρόβλημα δείχνουν μεγάλη δραστηριότητα στη μία πλευρά του προμετωπιαίου φλοιού, της περιοχής που χρησιμοποιείται για τη συνειδητή συλλογιστική. Αντιθέτως στη μέση ηλικία, η άλλη πλευρά του εγκεφάλου αρχίζει να συμμετέχει λίγο, με αποτέλεσμα στους ηλικιωμένους, και οι δύο πλευρές του εγκεφάλου να μοιράζονται το έργο εξίσου. “Αρκετές μελέτες δείχνουν ότι οι ηλικιωμένοι που μπορούν να ενεργοποιήσουν και τις δύο πλευρές του εγκεφάλου τα καταφέρνουν καλύτερα σε εργασίες, ενώ όσοι δεν μπορούν χειρότερα”, λέει ο Δρ Yankner.

Πως αντιδρά στις πολλαπλές ταυτόχρονες δραστηριότητες ο γηράσκων εγκέφαλος

Πολλές φορές μπορεί να έχετε διαπιστώσει ότι είναι λίγο πιο δύσκολο να μπορέσετε να συνεχίσετε μια συζήτηση, ενώ ταυτοχρόνως πρέπει να ασχοληθείτε και με κάτι άλλο, όπως π.χ να ψάξετε μέσα στην τσάντα σας για τα κλειδιά σας. Οι μελέτες μαγνητικής τομογραφίας, δείχνουν ότι στους νεότερους ανθρώπους, η περιοχή του εγκεφάλου που χρησιμοποιείται για την εκτέλεση μιας εργασίας σταματάει να λειτουργεί αμέσως μόλις ολοκληρωθεί η εργασία, ενώ στους ηλικιωμένους o χρόνος αυτός είναι μεγαλύτερος. Ως εκ τούτου, είναι πιο δύσκολο για τον ηλικιωμένο εγκέφαλο να αναλάβει πολλές εργασίες. Αυτό συμβαίνει, όχι μόνο επειδή χρειάζεται να χρησιμοποιήσει περισσότερο από τον εγκέφαλο για κάθε μία εργασία, αλλά και γιατί ο εγκέφαλος χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να συνειδητοποιήσει ότι μια εργασία που βρίσκεται σε εξέλιξη έχει ολοκληρωθεί. Έτσι, ακόμη και αν βρείτε τα κλειδιά που ψάχνατε μέσα στη τσάντα σας, μπορεί να δυσκολευτείτε να ξανά μπείτε αμέσως στη συζήτηση καθώς θα χρειαστείτε λίγο περισσότερο χρόνο.

Τι γίνεται με τις στιγμές που βρίσκεστε να οδηγείτε στο δρόμο χωρίς να θυμάστε ότι περάσατε τα τελευταία τετράγωνα; Ή τις φορές που έχετε κλειδώσει την πόρτα του αυτοκινήτου με τα κλειδιά σας στη μίζα; Σε αυτές τις περιπτώσεις ο εγκέφαλός σας μπορεί να έχει διολισθήσει στην προεπιλεγμένη λειτουργία, η οποία ελέγχει διεργασίες όπως η μνήμη και η ονειροπόληση που δεν απαιτούνται για μια κατευθυνόμενη εργασία. Μελέτες απεικόνισης δείχνουν ότι οι διασυνδεδεμένες περιοχές του εγκεφάλου που ονομάζονται “δίκτυο προεπιλογής” γίνονται πιο ενεργές με την ηλικία, γεγονός που υποδηλώνει ότι καθώς μεγαλώνουμε περνάμε περισσότερο χρόνο ονειροπολώντας.

Μερικές απλές ασκήσεις που μπορεί να βοηθήσουν το μυαλό σας να παραμείνει συγκεντρωμένο στο έργο που έχετε αναλάβει.

• Κάντε μια λίστα. Σημειώστε τις στιγμές που έχετε χάσει την προσοχή σας, έχετε ξεχάσει τι κάνατε ή έχετε χάσει κάτι που χρειάζεστε. Μήπως κάνατε κάτι τόσο συνηθισμένο -οδηγώντας μια γνώριμη διαδρομή ή ψωνίζοντας στο σούπερ μάρκετ- που μπορεί να μην χρειάστηκε να το σκεφτείτε πολύ συνειδητά; Βρισκόσασταν υπό πίεση, όπως να βιάζεστε να πάτε σε ένα ραντεβού;
• Εξασκηθείτε στο να είστε πιο συνειδητοποιημένοι σε παρόμοιες καταστάσεις. Ένας τρόπος για να το κάνετε αυτό είναι να περιγράψετε τι κάνετε καθώς το κάνετε. Για παράδειγμα: “Διασχίζω τη διασταύρωση Χ” ή “βάζω τα κλειδιά μου στο τραπέζι του διαδρόμου”. Αυτός ο αναλυτικός σχολιασμός θα σας βοηθήσει να θυμηθείτε τι έχετε κάνει.
• Η τακτική άσκηση είναι επίσης σημαντική. Η σωματική άσκηση είναι ο καλύτερα τεκμηριωμένος τρόπος για τη διατήρηση της εγκεφαλικής λειτουργίας. Σας βοηθά να αποτυπώσετε νέες αναμνήσεις και να εστιάσετε καλύτερα στις εργασίες που έχετε μπροστά σας. Τριάντα λεπτά μέτριας άσκησης τις περισσότερες ημέρες είναι το μόνο που χρειάζεστε.

Τα πλεονεκτήματα ενός ώριμου εγκεφάλου σε σχεση με έναν νεότερο

Μια σειρά από μελέτες την τελευταία δεκαετία έχουν δείξει ότι ο πιο ώριμος εγκέφαλος έχει στην πραγματικότητα πλεονεκτήματα σε σχέση με τον νεότερο. Τα ευρήματα αυτά αποτέλεσαν έκπληξη για πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι είχαν συνηθίσει να βλέπουν τις “στιγμές της τρίτης ηλικίας” – το να ψάχνεις να βρεις τη σωστή λέξη ή να χρειάζεσαι περισσότερο χρόνο για να εκφράσεις τις σκέψεις σου – ως ένδειξη ότι ο εγκέφαλος έχει αρχίσει να φθείρεται. Ωστόσο, ακόμη και σε επαγγέλματα όπου εκτιμάται η νεότητα, οι δοκιμές έδειξαν ότι η ωριμότητα έχει πλεονεκτήματα. Για παράδειγμα, σε μια μελέτη με ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας και πιλότους αεροπορικών εταιρειών, οι ηλικίες μεταξύ 50 και 69 ετών χρειάστηκαν περισσότερο χρόνο από τους κάτω των 50 ετών για να κατακτήσουν νέο εξοπλισμό, αλλά μόλις το έκαναν, έκαναν λιγότερα λάθη στη χρήση του. (Να το έχετε αυτό κατά νου όταν προσπαθείτε να κατακτήσετε ένα νέο πρόγραμμα υπολογιστή ή να προσαρμοστείτε σε ένα νέο αυτοκίνητο!)

Η μαεστρία που έρχεται με την ωριμότητα οφείλεται σε αλλαγές στους αδένες σας καθώς και στον εγκέφαλό σας. Η μείωση των επιπέδων τεστοστερόνης -ακόμη και στις γυναίκες- έχει ως αποτέλεσμα καλύτερο έλεγχο των παρορμήσεων. Το τέλος του ορμονικού οδοστρωτήρα της περιεμμηνόπαυσης μπορεί επίσης να συμβάλλει στη συναισθηματική σταθερότητα. Μετά τη μέση ηλικία, οι άνθρωποι έχουν λιγότερες πιθανότητες να έχουν συναισθηματικά ζητήματα όπως εναλλαγές της διάθεσης και νευρώσεις που παρεμβαίνουν στη γνωστική λειτουργία.

Το πιο σημαντικό είναι ότι ο πλούτος των γνώσεων από δεκαετίες μάθησης και εμπειρίας ζωής σας επιτρέπει να αξιολογείτε καλύτερα τις νέες καταστάσεις. Στη μέση ηλικία, οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πιο επιδέξιοι στη λήψη οικονομικών αποφάσεων και στο να μπαίνουν στην ουσία των ζητημάτων απ’ ό,τι όταν ήταν νεότεροι.

Στους περισσότερους ανθρώπους, οι ικανότητες αυτές βελτιώνονται με την ηλικία:

Επαγωγικός συλλογισμός. Οι ηλικιωμένοι άνθρωποι είναι λιγότερο πιθανό να βιαστούν να κρίνουν και είναι πιο πιθανό να καταλήξουν στο σωστό συμπέρασμα με βάση τις πληροφορίες. Αυτό είναι μια τεράστια βοήθεια στην καθημερινή επίλυση προβλημάτων, από τον σχεδιασμό του πιο αποτελεσματικού τρόπου για να κάνετε τις δουλειές σας μέχρι τη διαχείριση του προσωπικού σας στη δουλειά.

Λεκτικές ικανότητες. Στη μέση ηλικία, συνεχίζετε να διευρύνετε το λεξιλόγιό σας και να ακονίζετε την ικανότητά σας να εκφράζεστε.

Χωρική σκέψη. Θυμάστε εκείνα τα κουίζ που σας ζητούν να αναγνωρίσετε ένα αντικείμενο που έχει περιστραφεί; Είναι πιθανό να έχετε καλύτερη βαθμολογία σε αυτά στη δεκαετία των 50 και 60 απ’ ό,τι στην εφηβεία σας. Και μπορεί να είστε καλύτεροι και σε ορισμένες πτυχές της οδήγησης, επειδή μπορείτε να εκτιμήσετε καλύτερα την απόσταση μεταξύ του αυτοκινήτου σας και άλλων αντικειμένων στο δρόμο.

Βασικά μαθηματικά. Μπορεί να είστε καλύτεροι στο να μοιράζετε τον λογαριασμό και να υπολογίζετε το φιλοδώρημα όταν γευματίζετε με φίλους, απλώς και μόνο επειδή το κάνετε τόσα χρόνια.

Να τονίζετε τα θετικά. Η αμυγδαλή, η περιοχή του εγκεφάλου που παγιώνει τα συναισθήματα και τη μνήμη, ανταποκρίνεται λιγότερο στις αρνητικά φορτισμένες καταστάσεις στους ηλικιωμένους απ’ ό,τι στους νεότερους, γεγονός που μπορεί να εξηγεί γιατί μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι άνω των 60 τείνουν να μελαγχολούν λιγότερο.

Επίτευξη ικανοποίησης. Πριν από χρόνια, οι ερευνητές εξεπλάγησαν όταν διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι φαίνεται να είναι πιο ικανοποιημένοι από τη ζωή τους καθώς μεγαλώνουν, παρά τις απώλειες που συσσωρεύονται με το πέρασμα των χρόνων. Αυτό πιθανώς οφείλεται στο γεγονός ότι τείνουν να ελαχιστοποιούν τα αρνητικά, να αποδέχονται τους περιορισμούς τους και να χρησιμοποιούν την εμπειρία τους για να τους αντισταθμίσουν και να θέτουν λογικούς στόχους για το μέλλον. Ο Δρ Γιάνκνερ σημειώνει ότι αυτό το χαρακτηριστικό μπορεί να είναι έμφυτο, επειδή είναι διαδεδομένο ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε άλλα δυτικά έθνη, τα οποία τείνουν να εκτιμούν τη νεότητα έναντι της ηλικίας.

ΠΗΓΗ
Harvard Medical School