Αλτσχάιμερ: 3 Σημαντικοί παράγοντες που δεν έχουν σχέση με τα γηρατειά
Τι είναι η νόσος Αλτσχάιμερ;
Η νόσος Αλτσχάϊμερ ευθύνεται για το 50-60% των περιπτώσεων άνοιας σε μεγάλη ηλικία. Είναι μια εκφυλιστική νόσος του εγκεφάλου της οποίας τα συμπτώματα συχνά περνούν απαρατήρητα τόσο από τον ίδιο τον ασθενή όσο και από τα μέλη της οικογένειας του. Συνήθως εκδηλώνεται σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών, ενώ εμφανίζεται σχετικά σπάνια σε μικρότερες ηλικίες. Ριζική θεραπεία για την αντιμετώπιση της νόσου δεν υπάρχει, όπως επίσης δεν έχουν διευκρινιστεί ακόμη και οι τρόποι πρόληψης της νόσου.
Ωστόσο, “Tα μέτρα πρόληψης σε ό,τι αφορά τους παράγοντες κινδύνου μπορούν να επηρεάσουν θετικά την εξέλιξη της νόσου και να μειώσουν τον κίνδυνο άνοιας”, λέει ο επικεφαλής του Κέντρου Πρόληψης Αλτσχάιμερ της Κολωνίας, Φρανκ Γιέσεν. Ο υγιεινός τρόπος ζωής δραστήριων ανθρώπων θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει μέχρι και το 40% του κινδύνου για το αν θα πάθει κανείς άνοια ή όχι”. Παλαιότερα ονομάζονταν γεροντική άνοια, αλλά ο όρος εγκαταλείφθηκε, γιατί δεν αποτελεί φυσιολογική εκδήλωσης γήρατος. Άλλωστε μπορεί να εμφανιστεί, αν και σπανιότερα, σε πιο νεαρές ηλικίες.
Το 2020 διεθνής ομάδα ερευνητών (The Lancet Commission on Dementia and Prevention) απαρίθμησε δώδεκα παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ, η οποία ανήκει στην ομάδα νευροεκφυλιστικών νοσημάτων. Σε μικρή ηλικία περιλαμβάνουν την κακή ή ελλειπή εκπαίδευση. Στην ώριμη ηλικία την απώλεια ακοής, την υψηλή αρτηριακή πίεση, τις κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, την επιβλαβή κατανάλωση αλκοόλ και την παχυσαρκία, που συνδέονται με υψηλότερο κίνδυνο. Και σε μεγαλύτερη ηλικία, το κάπνισμα, η κατάθλιψη, η κοινωνική απομόνωση, η σωματική αδράνεια, ο διαβήτης και η ατμοσφαιρική ρύπανση.
Ο εγκέφαλος χρειάζεται διέγερση
«Ο κατάλογος αυτός βασίζεται σε επιδημιολογικά δεδομένα και έχει περιορισμένη μόνο χρησιμότητα, σαν ένα εγχειρίδιο οδηγιών για τον καθένα», επισημαίνει ο ερευνητής πρόληψης Γιόχεν Ρενέ Τίριαν από το Γερμανικό Κέντρο Νευροεκφυλιστικών Νοσημάτων (DZNE) στο Γκράιφσβαλντ. Πρώτον, διότι υπάρχουν παράγοντες που δε μπορεί κανείς να επηρεάσει, όπως ένα ατύχημα με τραυματισμό στο κεφάλι. Και δεύτερον, δεν είναι πάντα σαφές αν, για παράδειγμα, η κοινωνική απομόνωση μπορεί να είναι συνέπεια της άνοιας ή αν είναι αυτή που συμβάλλει στην εμφάνισή της.
«Υπάρχουν όμως και παράγοντες που έχουν αποδειχθεί σαφώς και χωρίς αμφισβήτηση ότι μπορούν να επηρεάσουν», λέει ο Tίριαν. Οι παράγοντες αυτοί είναι πάνω απ’ όλα η υγιεινή διατροφή, η άσκηση, το να μην είναι υπέρβαρος κάποιος και να μην καπνίζει. Αυτό που έχει σαφώς θετική επίδραση είναι η λεγόμενη γνωστική διέγερση, δηλαδή να μην μένει το μυαλό ανενεργό. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα παζλ ή το Sudoku, αλλά και κάθε άλλη μορφή “πολιτιστικής αλληλεπίδρασης”, από το διάβασμα, την τηλεόραση μέχρι και μια συζήτηση.
«Κι όταν κάνουμε λόγο για προφύλαξη από τη νόσο Αλτσχάιμερ στο επίκεντρο έρχεται το θέμα της κοινωνικής δραστηριότητας» λέει ο Τίριαν. Αποδείξεις για τη χρησιμότητα της υπάρχουν από την περίοδο της πανδημίας. Λόγω των αυστηρών κανόνων στους οίκους ευγηρίας η άνοια πολλών υπερηλίκων επιδεινώθηκε. «Η έλλειψη κοινωνικών δραστηριοτήτων και συναισθηματικών επαφών οδήγησε σε σοβαρή επιδείνωση των νοητικών λειτουργιών και της κατάσταση της υγείας τους».
Οι τρεις σημαντικοί παράγοντες
Ο ειδήμων από την Κολωνία Φρανκ Γιέσεν επισημαίνει 3 παράγοντες που θεωρεί ιδιαίτερα σημαντικούς και εξηγεί γιατί είναι. Ο 1ος είναι η καλή ακοή. «Ο εγκέφαλος χρειάζεται ακούσματα που να τον διεγείρουν» λέει. «Οι άνθρωποι που δεν έχουν τέτοια ερεθίσματα έχουν υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν αλτσχάιμερ. Όπως το ίδιο σημαντικό είναι η χρήση γυαλιών όρασης όταν κανείς δεν βλέπει καλά, αλλά και τα ακουστικά βαρηκοΐας». Ο 2ος σημαντικός παράγοντας είναι ο καλός ύπνος και ο 3ος παράγοντας είναι η κληρονομικότητα και η προδιάθεση.
«Χρόνια διαταραχή του ύπνου αυξάνει τον κίνδυνο άνοιας», λέει ο Γιέσεν. «Ο εγκέφαλος αναζωογονείται κατά τη διάρκεια του ύπνου. Οι πλάκες αμυλοειδούς πρωτεΐνης που χρησιμοποιεί διασπώνται, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της άνοιας. Όσον αφορά στις κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, ο Γιέσεν εξηγεί ότι στο Αλτσχάιμερ συμβάλλουν μόνο σοβαροί τραυματισμοί, όπως αυτοί σε αυτοκινητιστικό ατύχημα, αλλά και μικροτραυματισμοί που συμβαίνουν σε ορισμένα αθλήματα. Π.χ “Οι επαγγελματίες ποδοσφαιριστές που χρησιμοποιούν το κεφάλι όπως επίσης και οι πυγμάχοι, έχουν αυξημένο κίνδυνο άνοιας”, λέει ο Γερμανός ειδικός.
Τι λένε οι μελέτες
Η αποφυγή των παραγόντων που προκαλούν άνοια μπορεί να προστατεύσει απο τη μια, αλλά απο την άλλη δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τον παράγων άνθρωπο που είναι διαφορετικός και περίπλοκος στην λειτουργία του, όπως επίσης και τον παράγων κληρονομικότητα. «Δεν υπάρχουν καθόλου μελέτες που να απεικονίζουν αυτήν την πολύπλοκη διαδικασία με τρόπο που να μας παρέχει σαφείς αποδείξεις».
Από επιδημιολογική άποψη, η αποφυγή των παραγόντων κινδύνου θα μπορούσε στην πραγματικότητα σε πολλές περιπτώσεις να εμποδίσει την εμφάνιση Αλτσχάιμερ και άλλες μορφές άνοιας. Αυτό υποδηλώνει η λεγόμενη μελέτη Finger από τη Φινλανδία. κατά την οποία ομάδα ηλικιωμένων ατόμων έλαβε διατροφικές και υγειονομικές συμβουλές για την υγεία, τη σωματική και πνευματική άσκηση για δύο χρόνια.
Σε αντίθεση με άλλες ομάδες οι ερευνητές είδαν “μικρές αλλά σημαντικές θετικές επιδράσεις». Εάν είναι δυνατόν να μειωθούν οι παράγοντες κινδύνου κατά 15%, σύμφωνα με μοντέλα υπολογισμού, θα μπορούσε θεωρητικά να καθυστερήσει η εξέλιξη ή ακόμη και να εμποδιστεί η εμφάνιση της νόσου σε περίπου 138.000 από τα αναμενόμενα δύο εκατομμύρια κρούσματα ασθένειας το 2033. Ή σε ποσοστό 30% εξ αυτών, σε 265 000 περιπτώσεις.
“Τα στοιχεία αυτά καθιστούν σαφές ότι οι εντατικότερες προσπάθειες πρόληψης της άνοιας μπορεί να αξίζουν τον κόπο”, ενώ οι γενικές συμβουλές όπως “Ζήσε υγιεινά!” συχνά πέφτουν στο κενό σε προηγούμενες φάσεις της ζωής. Κάποιοι άνθρωποι προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τα πρώτα συμπτώματα άνοιας με «άσκηση του εγκεφάλου με Sudoku ή παζλ, το οποίο σύμφωνα με τον Jessen είναι σωστό.
Use it or Lose it!
Η πρόληψη αποκτά σημασία στη φάση που εμφανίζονται τα πρώτα συμπτώματα. Ελαφρά προβλήματα μνήμης, πρώτες αβεβαιότητες με τον προσανατολισμό, δυσκολίες με σύνθετες εργασίες, καθώς επίσης και μείωση της ανεξαρτησίας είναι μερικά απο τα πρώτα συμπτώματα που εμφανίζονται. Δεν ξεχνάμε ότι …
“Η γνωστική διέγερση είναι ιδιαίτερα σημαντική μετά τη συνταξιοδότηση”, λέει ο ειδικός σε θέματα προφύλαξης
Κι όπως λένε στην αλλοδαπή Use it or Lose it! Συνυπογράφουμε!
