Επιπροσθέτως, τα γηρατειά θεωρούνται περισσότερο βάρος για την κοινωνία, καθώς πρέπει διαρκώς να βρίσκονται πόροι για να δοθούν στους ηλικιωμένους εισοδήματα, να υπάρξει φροντίδα για τη φθίνουσα υγεία τους και να διατηρηθούν ιδρύματα για όσους δεν μπορούν να συντηρηθούν διαφορετικά. Στερεότυπα όπως ότι οι εργαζόμενοι άνω των 65 ετών «κλέβουν» δουλειές από τους νέους και δεν έχουν δικαίωμα στην εργασία, ή ότι οι ηλικιωμένοι δεν μπορούν να μάθουν νέες δεξιότητες, απαντώνται όχι μόνο στους νεώτερους αλλά και στους ίδιους τους ηλικιωμένους, με αποτέλεσμα να αισθάνονται υποτιμημένοι, χωρίς αντικείμενο, δικαιώματα και λόγο.

Οι ηλικιακές διακρίσεις είναι η μόνη μορφή ανισότητας που είναι ευρέως αποδεκτή ως φυσιολογική, νόμιμη και δικαιολογημένη και αποτελεί βασικό εμπόδιο για την κοινωνική ενσωμάτωση και ισότιμη συμμετοχή των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας, με αρνητικές επιπτώσεις τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Παράλληλα, η αποτυχία εξασφάλισης ισότητας για τις μεγαλύτερες ηλικίες στη χώρα μας αλλά και στην Ευρώπη, ενισχύει στερεότυπα για τους ηλικιωμένους που θεωρούνται ως αποδέκτες κοινωνικών επιδομάτων και συντάξεων και ως άτομα που έχουν μόνο ανάγκες, όχι δικαιώματα (Τhe European Union’s Approach towards Ageism, Georgantzi N., 2018).

Είναι προφανές ότι χρειαζόμαστε μια νέα οπτική και αναπροσαρμογή της κοινωνικής πολιτικής και να αλλάξουν όλες οι ηλικίες τη στάση τους απέναντι στο «μεγαλώνω και γερνώ», ώστε να γίνει η ελληνική κοινωνία πραγματικά φιλική για όλους τους πολίτες, ανεξάρτητα από την ηλικία τους.

Η προώθηση τρόπων υγιεινής ζωής με τη μείωση παραγόντων κινδύνου για ασθένεια και αναπηρία αποτελούν βασικούς παράγοντες για την αύξηση των Ετών Υγιούς Ζωής. Η έλλειψη οργανωμένου και προσβάσιμου συστήματος ΠΦΥ έχει ως αποτέλεσμα τη χρήση ακριβότερων υπηρεσιών δευτεροβάθμιας υγείας (νοσοκομεία). Σύμφωνα με το προφίλ υγείας της Ελλάδας (ΠΟΥ: Η κατάσταση της Υγείας στην Ε.Ε, 2019), από το 10% των νοικοκυριών με μη καλυπτόμενες ανάγκες, τέσσερα στα πέντε αναφέρουν το κόστος ως το κυριότερο εμπόδιο στην πρόσβαση στην περίθαλψη. Τέλος, όσον αφορά την αποκατάσταση της υγείας των ηλικιωμένων μετά από ασθένεια ή ατύχημα, η έλλειψη οργανωμένης κρατικής υπηρεσίας αποκατάστασης απεικονίζει την ανάγκη κρατικής παρέμβασης, με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας υγείας και ζωής των ηλικιωμένων και των οικογενειών τους στην Ελλάδα.

Η καθημερινή βοήθεια και φροντίδα που χρειάζονται τα ηλικιωμένα άτομα με προβλήματα υγείας και ανάγκες για υποστήριξη, προσφέρεται κατά 90% από άτυπους φροντιστές’, κυρίως γυναίκες συγγενείς (συζύγους και ενήλικα παιδιά), με ελάχιστη στήριξη από το κράτος και τα ελάχιστα υφιστάμενα προγράμματα και δομές (όπως Βοήθεια στο Σπίτι, Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων) είναι αποσπασματικά και δεν επαρκούν. Κύριος άξονας για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ηλικιωμένων με ανάγκες για μακροχρόνια φροντίδα υγείας και των οικογενειών τους είναι η ανάπτυξη πολιτικών για την αναγνώριση των άτυπων φροντιστών και μέτρων για τη στήριξή τους.

Τέτοιες τεχνολογίες περιλαμβάνουν συνήθως κινητά τηλέφωνα, προσωπικούς υπολογιστές, διαδίκτυο και συναφείς υπηρεσίες. Σε όλη την ΕΕ, το ποσοστό των ατόμων άνω των 55 ετών που ποτέ δεν χρησιμοποίησε έναν υπολογιστή ήταν υψηλότερο από 65% στην Ιταλία, τη Ρουμανία, την Κροατία, τη Βουλγαρία και ιδιαίτερα την Ελλάδα (78%).

Η ψηφιοποίηση των κρατικών υπηρεσιών (e-gov, taxisnet), υπηρεσιών υγείας (e-health), των διατραπεζικών συναλλαγών (e-banking) και του ηλεκτρονικού εμπορίου (e-commerce) αλλά και άλλων απαραίτητων καθημερινών συνηθειών όπως επικοινωνίας (email, social networks) και ψυχαγωγίας, έχουν ως αποτέλεσμα το σταδιακό αποκλεισμό των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας από τα κοινωνικά δρώμενα, τη δημιουργία συνεχώς όλο και πιο εξαρτώμενων ατόμων όσον αφορά στην πρόσβαση στην πληροφορία και στις υπηρεσίες, και δυσκολεύει την επικοινωνία με τις νεότερες γενιές, ενισχύοντας τα αρνητικά στερεότυπα απέναντι στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Ενώ ως τώρα εκπαιδεύτηκαν στις νέες τεχνολογίες 10.500 άνθρωποι μέσω των προγραμμάτων της 50και Ελλάς, τα αιτήματα για περαιτέρω δράσεις από ιδιώτες και δήμους αυξάνουν με εντυπωσιακό ρυθμό, τονίζοντας την ανάγκη για επέκταση προγραμμάτων ψηφιακής ενδυνάμωσης και ευκαιριών μάθησης για τις μεγαλύτερες ηλικίες.

Αυτό επηρεάζει τόσο τα άτομα μεμονωμένα όσο και τις κοινότητες στις οποίες ζουν. Σύμφωνα με την έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το περιβάλλον είναι καθοριστικός παράγοντας για την υγεία: εκτιμάται ότι το 20% όλων των θανάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλονται σε αιτίες που σχετίζονται με αυτό. Για παράδειγμα οι πτώσεις καταλαμβάνουν την πρώτη θέση της θνητότητας από ατύχημα, ενώ υπολογίζεται ότι είναι υπεύθυνες για το 40% των θανάτων από κακώσεις στους άνω των 65 ετών (Global report on falls prevention in Older Age, 2014). Επίσης στη χώρα μας, οι ηλικιωμένοι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρού τραυματισμού και θανάτου σε τροχαίο συμβάν ως πεζοί, καθώς το ποσοστό των πεζών 65+ που εμπλέκονται σε θανατηφόρο ατύχημα αγγίζει το 59% (EΛΣΤΑΤ, 2017).

Η διαθεσιμότητα τοπικών δημόσιων προσαρμοσμένων εγκαταστάσεων, δηλαδή να υπάρχουν πάρκα, πισίνες, καλές δημόσιες συγκοινωνίες, ώστε να βοηθήσουν όλους όσους έχουν ανάγκη να συμμετέχουν πλήρως στην κοινωνία, είναι ολοένα και πιο σημαντική. Τα προβλήματα που σχετίζονται με την κινητικότητα πρέπει να αντιμετωπιστούν μέσω προσαρμοσμένων μέσων μαζικής μεταφοράς, κατάλληλων πεζοδρομίων κ.λπ. Παρόλες τις προσπάθειες ορισμένων δήμων, μέχρι σήμερα καμία πόλη στην Ελλάδα δεν έχει αναγνωριστεί ως φιλική για άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (age friendly). Ακόμα βελτιώσεις στο σπίτι π.χ. η καλύτερη μόνωση, η προσαρμογή επίπλων και δραστηριοτήτων, μπορούν να βοηθήσουν τους ηλικιωμένους να ζουν με ασφάλεια και με μειωμένους κινδύνους για την υγεία στους ιδιωτικούς τους χώρους.

Τα στερεότυπα και η οικονομική κρίση έχουν οδηγήσει στην αύξηση του ποσοστού των ανέργων άνω των 50 αισθητά τα τελευταία χρόνια (19,3% του συνόλου των ανέργων εκ των οποίων το 27,5% είναι γυναίκες και το 19,4% άνδρες το 2017, πηγή ΕΛΣΤΑΤ). Συγχρόνως η έλλειψη προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης μέσα στις επιχειρήσεις κυρίως μικρομεσαίες αλλά και μεγαλύτερες, (έρευνα του ALBA Graduate Business School, The American College of Greece) αλλά και σε κρατικές δομές δημιουργούν γενιές ανεκπαίδευτων εργαζόμενων με αποτέλεσμα την μη ανταγωνιστικότητά τους στην αγορά και τον συνεχή αποκλεισμό τους. Αποτέλεσμα η πολύτιμη εμπειρία των μεγαλύτερων εργαζομένων να μην αξιοποιείται, όλο και λιγότερες δουλειές να είναι διαθέσιμες για αυτήν την ηλικιακή ομάδα, οι εισφορές στα ασφαλιστικά ταμεία να μειώνονται, αλλά συγχρόνως να αυξάνεται ο κοινωνικός αποκλεισμός και η ποιότητα ζωής των απασχολούμενων/ εν δυνάμει απασχολούμενων να χειροτερεύει με όλα τα επακόλουθα στην ψυχική και σωματική υγεία των ατόμων.

Η μείωση του κινδύνου της φτώχειας αποτελεί βασικό στόχο της στρατηγικής Ευρώπη 2020. Ωστόσο η οικονομική κρίση και η επακόλουθη αναδιάρθρωση και μείωση των δημοσιονομικών δαπανών, οδήγησαν σε σημαντική αύξηση της φτώχειας για ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες ειδικά της τέταρτης ηλικίας και των γυναικών μεγαλύτερης ηλικίας.

Σύμφωνα με την Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών: Έτος 2018 της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, το ποσοστό κινδύνου φτώχειας πριν από όλες τις κοινωνικές μεταβιβάσεις (δηλαδή μη συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών επιδομάτων και των συντάξεων στο συνολικό διαθέσιμο εισόδημα) για άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω εκτιμάται σε 86,8%, ενώ όταν δεν συμπεριλαμβάνονται τα κοινωνικά επιδόματα αλλά συμπεριλαμβάνονται οι συντάξεις εκτιμάται σε 13,7%. Η διασφάλιση της βιωσιμότητας των ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών συστημάτων για τις σημερινές και μελλοντικές γενεές έχει μεγάλη σημασία για όλους.

Οι ηλικιωμένοι είναι περισσότερο απομονωμένοι κοινωνικά (κατά 9%) σε σχέση με τις νεότερες ηλικιακές ομάδες, κάτι το οποίο έρευνες τονίζουν πως σχετίζεται με τη μοναξιά. Μάλιστα, αποτελέσματα έρευνας που πραγματοποίησε η 50και Ελλάς στα μέλη της (2020), ανέδειξε ως δεύτερο πρόβλημα των ηλικιωμένων τη μοναξιά. Τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας δεν έχουν την ευχέρεια να μετακινούνται εύκολα, γεγονός που τα περιορίζει στην οικία τους και στο άμεσο περιβάλλον τους. Η ανάγκη παρεμβάσεων για την καταπολέμηση της μοναξιάς στις μεγαλύτερες ηλικίες σε τοπικό (Δήμοι, Κοινότητες, Περιφέρειες) ή και εθνικό επίπεδο κρίνεται επιτακτική.